03-04-2017

VERBODEN VRUCHTEN

 

Inspelend op het thema van de lopende Boekenweek selecteerde en leidde een dame een bloemlezing in die bol staat van lofprijzingen op de god van de liefde en het schoonheidsverlangen, van de blinde passie en voortplanting in de natuur. Op Eros. Ik heb het over de 288 bladzijden tellende paperback Verboden vruchten van Katja Schuurman en uitgeverij Prometheus met de ondertitel ‘Erotische verhalen en gedichten uit de wereldliteratuur’.
Op de omslag geeft Katja zich bloot. Om u lekker te maken voor dit wulpse en wellustige boek geef ik de tekst van de omslag, de opgave van de inhoud, het woord vooraf met de tintelende titel ‘Voorspel’ en twee ook door Katja Schuurman uitverkoren gedichten: van M.Vasalis en van Remco Campert. Ik mag aannemen dat u na lezing op weg bent om het geschenk van Koch op te halen.

De omslag: ‘Met deze unieke bundel erotische gedichten en verhalen laat Katja Schuurman zien hoeveel liefde zij koestert voor het geschreven woord, hoe groot haar liefde is voor de liefde zelf en hoe veelzijdig haar smaak is. Of het nu gaat om de lyrische romantiek van Pablo Neruda of M. Vasalis, de scherpe, grove woorden van Charles Bukowski, de gevoeligheid van Remco Campert en Ingrid Jonker, de tragiek van James Salter of de humor van P.F. Thomése en Ilja Leonard Pfeijffer: iedere auteur kan op zijn eigen manier de liefde bedrijven met zijn woorden. Katja heeft geprobeerd deze verscheidenheid te vangen in haar selectie. Met haar open geest, intense levensinstelling en unieke kijk op de wereld biedt Katja ons niet alleen een prachtige greep uit de erotische wereldliteratuur, maar ook een inkijkje in de boeiende geest van een van de mooiste vrouwen van ons land.’

Inhoud: Voorspel – woord vooraf van Katja Schuurman - Carlos Drummond de Andrade, ‘Liefde – want dit is het ene woord’ - M. Vasalis, ‘Soms, als gij zwijgt en uit het venster schouwt’ - Roderik Six, ‘Het meisje Mu’ - Joost Zwagerman, ‘Hoog Sammie, kijk omhoog…’ – fragment uit Gimmick! - Anne Vegter, ‘Tramps’ - Hafid Bouazza, ‘i’, ‘iii’ en ‘xii’ - Lydia Rood, ‘Metamorfose’ - Arthur Rimbaud, ‘Hun billen’ - Ingrid Jonker, ‘Intieme gesprek’ -  Charles Bukowski, ‘Aanrander! Aanrander!’ -  P.F. Thomése, fragment uit J. Kessels: The Novel - Benoîte Groult, ‘Parijs’ – fragment uit Zout op mijn huid -  Aleksandr Poesjkin, ‘De schim van Barkov’ - Birgit Schuurman, ‘R&b-medley’ - Hugo Claus, ‘Nu nog’ - Jamal Ouariachi, David Pefko en Daan Heerma van Voss, fragmenten uit 25, 45,70 - Ilja Leonard Pfeijffer, ‘Oog in oog met Oeloeboeloe’ en ‘“Use of hands will not result in penalty”’ – fragmenten uit Het grote baggerboek - J. Bernlef, ‘Gefrustreerd meisje’ - A. Morriën, ‘Een oud gebruik’ - Salwa Al Neimi, fragment uit Honing proeven - Leonard Cohen, fragment uit Beautiful Losers - Renske de Greef, ‘Funest’ - James Salter, ‘Bangkok’ - Remco Campert, ‘Ja rozen’ - Katrijn Van Bouwel, fragment uit De muze en het meisje - Philip Huff, ‘Drie’ -  Wisława Szymborska, ‘Aan de wijn’ en ‘Een mening inzake pornografie’ -  Pablo Neruda, ‘Vrouwenlichaam’ en ‘Vannacht zou ik’ -  Woord van dank -  Verantwoording.

Katja Schuurman: ‘Er is weinig waarvan ik zo gelukkig word als van mooie woorden. Mijn hart opent zich, ik ontspan, of word juist hyperenthousiast, omdat iemand weet te verwoorden wat in mij sluimerde als een vaag en onrustig gevoel. Het ongrijpbare daalt neer en manifesteert zich, wordt echt, omhelst me of slaat me in het gezicht. Een geestige, scherpe column, een betoverend boek, maar bovenal toch poëzie. Omdat de woorden in de mooiste gedichten in staat zijn magie uit te oefenen. Op de juiste manier gerangschikt vertellen ze zoveel meer dan hun feitelijke betekenis alleen. Mij frustreert de beperking in de mogelijkheid die onze taal biedt om over te brengen wat we ten diepste voelen, maar poëzie is in staat als een blik of een aanraking te vertellen waar het echt om lijkt te gaan. Soms maakt alleen al het ritme van een gedicht me aan het huilen. Als muziek, als de zee, als het meest intieme liefhebben. Het is de puurste vorm van communicatie. De schoonheid van een gedicht zit hem vaak in wat juist niet benoemd wordt, in wat zich in die magische ruimte tussen de woorden afspeelt. Geldt dat ook voor erotische vertellingen? Daarover heb ik veel nagedacht tijdens het samenstellen van deze bundel. Erotiek kan lief zijn, ontroerend, grappig (niet te…), opwindend, bedwelmend; dergelijke gevoelens laten zich door de lyrische poëzie fantastisch beschrijven. Maar verlangt erotiek niet ook gewoon naar een dikke pik in een smachtend kutje, dat niets liever wil dan keihard geneukt worden, af en toe ruimte gevend aan een vochtige mond, zodat er vol overgave afgezogen kan worden, om uiteindelijk schreeuwend spuitend in elkaars gezicht klaar te komen? Want ook dat is liefde. Ook dat is erotiek. En geil is het zeker. Er zijn dagen dat ik geen zin heb om in m’n gezicht geslagen te worden terwijl ik bruut op m’n buik gedraaid word en ‘vuile hoer’ in mijn oor gesist krijg. Er zijn dagen dat ik niet per se zijn pik diep achter in mijn keel wil terwijl ik gelikt word door een willekeurig lekker meisje. Soms wil ik gewoon heel dicht bij hem zijn, in zijn ogen kijken en voelen dat twee lichamen samen één ziel kunnen vormen. Huilend klaarkomen. Van genot, van liefde, van angst de ander te verliezen. Al deze verlangens en emoties vragen om andere woorden. Ik heb geprobeerd in deze bundel een verscheidenheid hieraan te vangen.

Seks verbindt, is helend, lief, hard, geil, ingewikkeld, vanzelfsprekend, lucht op, laat leven, lachen, juichen. Zolang het uit liefde is zouden we allemaal zoveel vaker moeten vrijen. Omdat de wereld daar beter van wordt. Dat weet ik zeker. Al die gefrustreerde zielen ontdaan van wat verwordt tot gif, indien niet vanuit liefde en lust uit het lichaam verlost. Het zijn woorden. Steeds weer woorden. Maar de hersenen zijn de meest erogene zone volgens mij, en woorden worden beelden en beelden worden orgasmes. Het eerste boek waarbij ik mezelf tijdens het lezen gevingerd heb is Zout op mijn huid van Benoîte Groult – een fragment is opgenomen in deze bundel. Ik hoop van harte dat het lezen van deze verzameling u zal verblijden, ontroeren, maar ook zeker zal opwinden. Laten we meer neuken. En, om met de door Hafid Bouazza vertaalde woorden uit de Arabische bibliotheek af te sluiten: Moge het neuken u goed bekomen. Ik ben vereerd.’

Vasalis:

Soms, als gij zwijgt en uit het venster schouwt,
grijpt mij uw schoonheid als een wanhoop aan,
een wanhoop door geen troost te blussen,
niet door te spreken, niet door te kussen,
even groot als mijn bestaan, en even oud.

Dat ik u zien moet en u niet kan zijn,
van u gescheiden door mijn eigen ogen,
dat gij daar zit, zo buiten mij geboren,
het doet als een geboorte pijn.

Wanneer gij zwijgt en uit het venster ziet
komt soms de wind en hij beweegt uw haren,
die aan de boorden van uw voorhoofd staan
als aan een stilstaand water oeverriet.
Soms komt een wolk de hemel langs gevaren,
ik zie de schaduwen over uw ogen gaan.

Dan is het mij alsof gij eeuwig zijt,
of ik maar even bij u leven mag,
alsof mijn tijdelijkheid mij van u scheidt,
dan wendt uw hoofd zich om, ik zie uw lach.

Campert:

Ja rozen
Dit zijn rozen voor je
en alle poëzie
Dit is mijn mooiste pose:
die van liefdes acrobaat,
zwevend schijnbaar moeiteloos,
maar met krampende tenen
boven een bed
van rozen en doornen.
Ik zal je nu beschrijven:
kijk ik teken rozen op je huid
en jij doornen op de mijne.
Goed,
ik ben acrobaat.
Is er een mooiere pose?
Pose van gevaar,
balancerend tussen begeerte en verweer:
ik stijg, ik val en onderwijl:
ik teken rozen
rozen
rozen
en dit zijn rozen.

VERBODEN VRUCHTEN

IN GEOUWEHOER KUN JE NIET WONEN

 

Een levendige biografie heb ik voor u die mij terugnam naar de tijd dat ik als lid van de Papendrechtse gemeenteraad  jarenlang een vast punt op de agenda met hart en ziel beleefde. Het gaat om de 424 bladzijden tellende, van een fotokatern voorziene paperback In geouwehoer kun je niet wonen van journalist Louis Hoeks en van uitgeverij Atlas Contact met de ondertitel ‘Het leven van Jan Schaefer’. Op de omslag zien wij de robuuste gestalte van de hoofdpersoon die een eerste paal de grond inslaat. Het motto voorin het boek slaat de toon, want ontleend aan een song van Johnny Jordaan:

‘Ik woon op een woning, men noemt het een krot
Maar ik zie geen enkel bewijs
Er staat aan de deur: 'Onbewoonbaar verklaard'
Voor mij blijft 't toch een paleis
Het huis is gebouwd in de zestiende eeuw
Het staat van de ouderdom scheef
Ik ben er geboren, ik ben er getrouwd
Ik woon er zolang als ik leef’

In de jaren zeventig was een heikel punt in de gelederen van de lokale politici de affaire Molenpolder. Op voorstel van het college van burgemeester en wethouders zouden de 206 woningen aan de Merwede gesloopt en vervangen worden door nieuwbouw. Op aandringen van de Partijloze Groepering en D’66 en door tussenkomst van de toenmalige staatssecretaris stadsvernieuwing Schaefer (PvdA) werd er na vele discussies, amendementen, raadsbesluiten, herziene beslissingen, subsidietoezeggingen besloten tot een bijna gehele renovatie van de wijk Molenpolder. Schaefer was de man in Den Haag die stond voor het behouden wat bewoonbaar was. In een ordner bewaar ik de krantenknipsels met verslagen van de zittingen van de gemeenteraad over de Molenpolder en ik moet bekennen dat ik als lid van AR/CHU te voortvarend was in het ja zeggen tegen de voorstellen tot sloop. Als ik met mijn echtgenote langs en door de Molenpolder rijd, voel ik aan den lijve hoe recht bij het eind de vier collega-raadsleden het hadden bij hun strijd voor het redden van de oude woningen. U kunt zich voorstellen dat ik met veel interesse de biografie van Schaefer tot mij nam.

Ik stel voor dat wij met elkaar een tocht maken door deze bijster levendig vertelde biografie van een politicus die o.a. bekend stond om zijn uitspraken die helder, recht voor z’n raap en recht toe recht aan waren. Vandaar de titel tussen aanhalingstekens. Om de trip door Jans levensverhaal - dat loopt van 1940 tot 1994 – voor te bereiden geef ik de tekst van de omslag en deels het ‘Woord vooraf’ van Louis Hoeks.
De omslag: In geouwehoer kun je niet wonen is de bekendste uitspraak van Jan Schaefer. De PvdA-politicus was bij leven een fenomeen en werd na zijn dood legendarisch. 'Als je met hem over straat liep was het net of je naast Johan Cruijff liep. Iedereen kende hem,' zei communicatieadviseur Dig Istha. De energieke banketbakker en buurtactivist veranderde als staatssecretaris en wethouder het aanzien van de Nederlandse steden. Hij blies oude wijken nieuw leven in en gaf buurtbewoners inspraak. Met zijn ongepolijste gedrag veroverde hij de harten van menig kiezer. Jan Schaefer had een grote mond, hart voor de zaak en kreeg vaak zijn zin. Maar zijn terugkeer naar Den Haag werd een drama.’

Louis Hoeks: ‘Jan Schaefer was bij leven een fenomeen en werd na zijn dood legendarisch. ‘Als je met hem over straat liep in Amsterdam, was het net of je naast Johan Cruijff liep. Iedereen kende hem,’ zei communicatieadviseur en PvdA-lid Dig Istha veertien jaar na Schaefers overlijden. Tot op de dag van vandaag wordt de PvdA-politicus door zijn partij als een beschermheilige aangeroepen. ‘De PvdA heeft meer Jan Schaefer-types nodig,’ sprak partijleider Wouter Bos, nadat de sociaaldemocraten onder zijn leiding negen Kamerzetels waren kwijtgeraakt. De burgemeester van Amsterdam, Eberhard van der Laan, die vaak ‘een kind van Schaefer’ wordt genoemd, roemt zijn betekenis voor de hoofdstad: ‘Jan Schaefer heeft Amsterdam weer zelfvertrouwen gegeven.’ Toch is Schaefers statuur niet onomstreden. In oktober 1985, vlak nadat hij te kennen had gegeven een comeback in Den Haag te willen maken, publiceerde Vrij Nederland een interview van Ischa Meijer met PvdA-Kamerlid Nora Salomons. Zij zei over de gelauwerde Amsterdamse wethouder: ‘Hij blaft voortdurend mensen af; hij heeft geen enkele eerbied voor menselijke verhoudingen; dus ook niet voor de samenleving als geheel. En dat afficheert zich thans als redder des vaderlands.’

Krap een week nadat Jan Schaefer op 30 januari 1994 was gestorven publiceerde Het Parool een door journalist Igor Cornelissen geschreven In Memoriam. Ook Cornelissen gaf af op Schaefer en zette hem weg als een overschatte politicus, onvergelijkbaar met de iconische, vooroorlogse wethouders van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (sdap), Floor Wibaut en Monne de Miranda, met wie hij door bewonderaars vaak in één adem wordt genoemd. ‘Schaefer miste de geestelijke bagage en de intellectuele uitstraling om het zaakje op het goede spoor te zetten,’ noteerde Cornelissen. ‘Hij was een aardige, gedreven man in spijkerbroek, met een grote bek en het hart op de goede plaats. Waarom is dat niet genoeg?’ Waarna de uitsmijter volgde: ‘Over Jan Schaefer zal nooit een boek worden geschreven.’ Op het moment dat Igor Cornelissen zijn pen in de azijn doopte, bevond Jan Schaefer zich nog niet serieus in mijn blikveld. Dat kwam door mijn leeftijd en mijn politieke oriëntatie. Schaefers gloriedagen heb ik niet bewust meegemaakt. Toen hij in mei 1973 als staatssecretaris zitting nam in het kabinet-Den Uyl was ik drie jaar oud. Bij zijn aantreden als Amsterdams wethouder, in september 1978, was ik bijna negen. Ik groeide op in een Brabants arbeidersgezin waarin de PvdA en de fnv (‘de bond’) in hoog aanzien stonden. Als tiener vond ik de PvdA te braaf en te rechts. Later schoof ik, zoals dat gaat, op naar het midden. Mijn fascinatie voor Jan Schaefer begon in februari 2012, toen ik een aflevering van het tv-programma Andere Tijden zag, die aan hem was gewijd. Korte tijd later bekeek ik ook het fraaie profiel, uit 2006, dat Maud Keus voor de KRO -televisie van hem had gemaakt. De man had een uniek charisma en een hoogst eigen stijl. Ik was verbijsterd door de snelheid waarmee hij van banketbakker en activist opklom tot achtereenvolgens Kamerlid, staatssecretaris en wethouder. De wijze waarop zijn loopbaan aan het eind van zijn leven strandde, raakte me. Ik begon mezelf vragen te stellen: Waarom ging zijn carrière zo snel? Wat heeft Jan Schaefer gepresteerd? Waarom wordt hij door sommigen zo gelauwerd en door anderen juist zo fel bekritiseerd? En waarom belandde hij in de politieke marge?

Jan Schaefer verdient een boek, besloot ik. De titel diende zich al snel aan. Bijna iedereen wie ik erover vertelde, riep meteen: In geouwehoer kun je niet wonen. Er zijn weinig andere Nederlandse politici die door zo velen zo gemakkelijk worden geciteerd. Tijdens mijn werk aan deze biografie ontdekte ik hoeveel Schaefer nog altijd losmaakt. In de zomer van 2013, toen ik een jaar bezig was, huurde ik met mijn gezin een vakantiehuisje in de Bourgogne. Zittend in de zonovergoten tuin vertelde ik de eigenaar, een besnorde, succesvolle consultant, over het project. De man raakte geëmotioneerd. Hij bleek, geheel toevallig, Schaefer van een afstand persoonlijk te hebben gekend. ‘Jan verdient een biografie. Hij mag niet worden vergeten,’ sprak hij beslist. Ik zou het vaker te horen krijgen. Jan Schaefer stelde zijn leven ten dienste van zijn idealen en vergat daarbij soms zijn naasten. Zijn familie stond niet te springen om mijn werk. Zijn weduwe Dineke Schaefer was ernstig ziek toen ik haar, via dochter Mariska, benaderde. Dineke had geen zin het verleden op te rakelen. Ze overleed op 1 oktober 2012. Ook zoon Remco wilde niet met me praten. Zijn zus deed dat wel, samen met ruim negentig anderen die Jan Schaefer van nabij hebben meegemaakt. Hun namen staan achter in het boek vermeld. De meesten van hen heb ik ‘live’ gesproken, een enkeling per telefoon of via e-mail. Daarnaast verrichte ik uitgebreid archiefonderzoek, spitte ik door kranten en tijdschriften en bekeek en beluisterde ik radio- en televisie-uitzendingen. Het persoonlijk archief van Schaefer, dat bewaard wordt in het Stadsarchief Amsterdam, is helaas gebrekkig georganiseerd. Bovendien liet hij geen dagboeken of uitgebreide correspondentie na. Hij was een spreker, geen schrijver. Alle uitspraken heb ik zo veel mogelijk gecontroleerd op hun juistheid. Achter in het boek staat een bronnenregister waarin ik vermeld waar de informatie vandaan komt.

VICTORIA, KONINGIN

 

Een vuistdik boek heb ik voor u dat het lange leven van een ranke grande dame verbeeldt en verwoordt. Een grandioos levensverhaal leg ik voor u neer dat mede een heel tijdperk vloeiend verhaalt. Het gaat om de 800 bladzijden tellende, van een fotokatern voorziene hardcover Victoria, koningin van de Australische historicus Julia Baird en van uitgeverij Nieuw Amsterdam met de ondertitel ‘Een intieme biografie van de vrouw die een wereldrijk regeerde’. Op de wikkel zien wij een jonge Queen die meer dan zes decennia als zodanig van zich liet spreken. Ik zeg het meteen en ronduit; dit kloeke boek over een kranige vrouw komt op het juiste moment, want hoe gretig namen wij tot ons de acht delen van de Britse televisieserie Victoria die begin dit jaar aangereikt werden. Wij verkeren nu in een intermezzo waarin wij uitzien naar het vervolg van de belevenissen van de naamgever van het Victoriaanse tijdperk. Om de aanpak van Julia Baird aan te tonen en om de schrijfstijl van haar te illustreren geef ik u deels haar Inleiding, wat ik vooraf laat gaan door de tekst op de wikkel. Mijn optie is nu met name dat u weet dat Victoria, koningin bestaat. U kunt met mij later hier in de sporen van Victoria treden!

De wikkel: ‘Victoria was een eigenzinnige vrouw, wars van vooroordelen, die genoot van haar machtige positie en van de zelfstandigheid die ze daardoor als vrouw had. Haar hartstochtelijke liefde voor prins Albert is legendarisch, ze kregen negen kinderen die de vorstenhuizen van Europa bevolkten. Na zijn vroegtijdige dood trok ze zich terug uit het publieke leven, maar bleef ze grote invloed uitoefenen. Tijdens de 64 jaar van haar bewind groeide Engeland uit tot een grote industriële natie en een machtig wereldrijk, dat met 400 miljoen onderdanen een kwart van de bewoonde wereld omvatte. Victoria, koningin is niet alleen een onthullend portret van een iconische koningin, maar ook een indringende geschiedenis van de negentiende eeuw, het Victoriaanse tijdperk, een tijd van ingrijpende sociale en culturele veranderingen waarop zij haar onuitwisbare stempel heeft gedrukt.’

Julia Baird: ‘Ze was er klaar voor. Maar toen Victoria voor het eerst op de troon zat, kon ze niet met haar voeten bij de grond. Al was ze niet meer dan een stipje onder de hoog oprijzende gewelven van Westminster Abbey, ze was zich intens bewust van de nieuwsgierige blikken van de toegestroomde menigte en probeerde haar benen niet te laten bungelen. De straten van Londen hadden zich al voor zonsopgang gevuld met duizenden mensen, die een goed plekje wilden bemachtigen om een glimp op te vangen van de nieuwe koningin van Groot-Brittannië, nog maar net achttien jaar oud en nog geen 1 meter 50 groot. De koningen voor haar waren losbandige rokkenjagers geweest, aan opium verslaafd, of gek. Nu was het land helemaal in de ban van de ‘schone witte roos van volmaakte vrouwelijkheid’, hun nieuwe vorstin, de kleine tiener, die daar ongemakkelijk zat, in de grote, met gouden draperieën en exotische tapijten versierde kerk, aangestaard door een met diamanten behangen aristocratie. De zware kroon drukte pijnlijk op Victoria’s hoofd en haar hand klopte, omdat de robijnen kroningsring met kracht aan de verkeerde vinger was geschoven. Later werd hij met veel moeite verwijderd, met ijs tegen de zwelling. Om haar heen stonden haar oudere, al flink krakkemikkige mannelijke adviseurs. Voor haar eerste minister voltrok de hele ceremonie zich in een mist, half verdoofd als hij was door de opium en de cognac die hij, naar eigen zeggen, tot zich genomen had om zijn maag tot rust te brengen. Haar aartsbisschop had niet gerepeteerd en verhaspelde zijn teksten. Een van haar lords viel naar beneden toen hij de treden beklom om haar hand te kussen. Maar Victoria bleef een en al zelfbeheersing. Haar zilveren stem was kalm en haperde geen moment. Ooit had de gedachte dat ze koningin zou worden haar diepe angst aangejaagd, maar gaandeweg was ze ernaar gaan verlangen om die taak op zich te nemen, om onafhankelijk te zijn en enige zeggenschap over haar eigen leven te hebben. En waar ze bovenal van droomde, was alleen in haar eigen kamer te slapen en niet langer de verstikkende aanwezigheid van haar moeder te hoeven verduren. De meeste tieners krijgen zakgeld, zij kreeg een koninkrijk.

Weinigen hadden kunnen vermoeden dat Victoria koningin van de Britse eilanden zou worden. Haar vader was tenslotte niet de eerste, maar de vierde zoon van de koning. Zoals zo vaak bij een erfopvolging was dit het gevolg van een reeks tragische sterfgevallen in de familie: jonggestorven kinderen, de dood van een moeder in het kraambed en het overlijden van twee vadsige ooms. Maar ook het geluk had een handje geholpen: haar vader, een militair, ontsnapte aan muitende troepen die hem wilden vermoorden. Hij had bovendien haar moeder kunnen overreden een bijna failliete prins van middelbare leeftijd te trouwen. Zo beschikte het grillige lot van de natie dat de macht uiteindelijk op 20 juni 1837 kwam te rusten op de smalle schouders van een achttienjarig meisje. Een meisje dat Charles Dickens las, zich druk maakte om het welzijn van zigeuners, dol was op dieren, het heerlijk vond om opera-aria’s te zingen, gefascineerd was door leeuwentemmers en een hekel had aan insecten en schildpadsoep. Een meisje dat zo gekoeioneerd werd door de mensen in haar directe omgeving dat ze een onwrikbare wil ontwikkelde. Een meisje met een hart vol opgekropte emotie, dat zich veel te lang had moeten beheersen. Het was niet eenvoudig geweest. Nog geen jaar oud verloor Victoria haar vader. Voordat ze achttien was, raakte ze vervreemd van haar moeder. Vele malen leek haar de kroon bijna te ontgaan. Jarenlang hadden anderen geprobeerd hem voor haar neus weg te kapen. Ze had zich moeten verlaten op haar van nature onbuigzame karakter en zich een grote onverzettelijkheid moeten eigen maken. Maar de stampvoetende kleuter, het kind dat de pianoklep dichtsloeg, de tiener die haar kwelgeesten de ogen deed neerslaan, was nu koningin. Het eerste wat ze deed toen ze thuiskwam van de kroning was haar hond een warm schuimbad geven en ze moest lachen toen hij zich afschudde en ze de vlokken op haar gezicht en kleren kreeg.

We zijn inmiddels vergeten hoe lang Victoria alleen heeft geregeerd. Weliswaar trouwde ze al een paar jaar na haar kroning met Albert, maar na zijn dood regeerde ze nog negenendertig jaar in haar eentje. Toch weten we weinig over deze periode. Dat komt vooral doordat ze zo lang publiekelijk haar verdriet tentoonspreidde. Nog steeds word je, als je door Londen loopt, eraan herinnerd dat Victoria onverholen en langdurig heeft gerouwd. Het kan niemand ontgaan, nu niet en toen niet, dat ze intens van haar Duitse echtgenoot hield. Het was een overrompelende liefde die duurde tot aan haar dood. Twintig jaar na het overlijden van Albert richtte ze nog gedenktekens op, zoals in Hyde Park, waar zijn gespierde gestalte met de krachtige gouden dijen zich scherp aftekent tegen de lucht en hij, omgeven door engelen en de Deugden, eruitziet als een godheid. Victoria is dit verlies nooit helemaal te boven gekomen en toen ze later geluk vond in het gezelschap van een andere man, voelde ze zich daarover zo schuldig dat ze een priester raadpleegde. Maar met haar grootschalige rouwvertoon creëerde Victoria ook vrijwel onmiddellijk een mythe, waarin ook nu nog velen geloven. De mythe dat ze zich niet langer van haar regeringstaken kweet toen Albert stierf en dat ze bijna al haar bevoegdheden en macht aan haar scherpzinnige man afstond toen hij nog leefde. Bij haar kroning waren mensen verbaasd dat ze helder kon denken en zonder haperen spreken. Toen ze trouwde, was men ervan overtuigd dat ze voortaan alle belangrijke beslissingen zou overlaten aan Albert. En na zijn dood kreeg ze kritiek dat ze een afwezige, treurende weduwe was. Niets daarvan klopt. Koningin Victoria was een doortastende vorstin, die weliswaar klaagde over haar werklast maar dagelijks, zo niet ieder uur, haar premiers orders gaf. ‘De koningin alleen,’ aldus premier Gladstone, ‘is al genoeg om iemand het graf in te jagen.’ Toch lijkt men in onze tijd bijna net zo slecht als in Victoria’s eigen tijd te begrijpen hoe deze vrouw haar macht met zo veel kundigheid en genoegen kon laten gelden. Deels komt dat doordat het zo moeilijk is om, door alle mythes die zich rond haar gevormd hebben heen, tot de werkelijke Victoria door te dringen.’

ACHTTIEN TIETELS WAARMEE U HET CADEAU KUNT BEMACHTIGEN

 

Op het moment van dit schrijven heeft de 82ste Boekenweek met het thema ‘Verboden vruchten’ nog een paar dagen te gaan. in successie gehouden. Het traditionele geschenk is dit jaar van de hand van Herman Koch onder de titel ‘Makkelijk leven’ als u ten minste 12,50 euro aan  boeken besteedt. Het Boekenweekessay De zonde van de vrouw is een creatie van Connie Palmen en kost 3,50 euro. Om u ‘in the picture’ en ‘in the mood’ te brengen voor uw tocht naar de boekwinkel reik ik u de tekst op de omslag van achttien boeken aan. De volgorde van opkomst is geheel willekeurig en ik noem titel, schrijver, ondertitel of genre en uitgever. Na het boekenfestijn komen wij over deze door mij uitverkoren boeken met elkaar te spreken. U weet  in ieder geval dat ze op u liggen te wachten! 

1) De kalligrafieles – Michaïl Sjisjkin – Verhalen – Querido
‘De kalligrafieles’ is de eerste verhalenbundel van een van Ruslands grootste hedendaagse schrijvers. Het boek bevat niet alleen het allereerste verhaal dat Michaïl Sjisjkin publiceerde, De kalligrafieles, en het recentste dat hij schreef, Nabokovs inktpot, maar ook een aantal verhalende essays over het belang van taal en literatuur. Sjisjkin verkent daarmee de ruimte tussen fictie en literaire non-fictie en varieert op de thema's van zijn grote romans: liefde en verlies, dood en het eeuwige leven, emigratie en ballingschap.

2) Meisje zoekt meisje – Timo van Barneveld en Arnout Janmaat – Muzikale wereldreis van de Rojo’s – De Geus
Eind jaren veertig ontvluchten winkelmeisje Robby en stenotypiste Jos het kille, benepen Nederland. Met niets meer dan een rugzak en een gitaar trekken ze als het zangduo ‘de Rojo’s’ de wereld in. Hun reis zal uiteindelijk meer dan elf jaar duren. Ze doen vier continenten aan, lijden honger, beleven successen, ontsnappen aan heikele situaties. Hun vriendschap wordt meermaals op de proef gesteld. Zeker als blijkt dat in Robby een diep verlangen schuilt dat door Jos niet wordt beantwoord.

3) Schaduw – Mirko Zilahy – Thriller – Xander
Een gruwelijk decor: de vergeten, in schaduw gehulde rafelrand van Rome, die glinstert van regen én bloed... Drie moorden in drie dagen. De lijken verwond met de precisie van een chirurg. De moordenaar bekend als 'De Schaduw'. Zijn motief? Mysterieus. Zijn werkwijze? Nog curieuzer. Maar één man is in staat dit geheim te ontrafelen: commandant Enrici Mancini.
Gebukt onder het verlies van zijn vrouw, neemt hij de opdracht met grote tegenzin aan. Eén ding is direct duidelijk: niets berust op toeval. Ieder spoor is een sleutel naar een volgende hint. Het grotere plan? Persoonlijker dan Macini ooit had kunnen denken...

4) Lezen – Steve McCurry – Fotoalbum – Fontaine
Je kunt lezen en je kunt kijken. En je kunt kijken naar mensen die lezen. Dat laatste doet fotojournalist Steve McCurry bijzonder graag. Omdat lezende mensen, waar ze ook zijn en wat ze ook in handen hebben, tijdelijk in een andere wereld verkeren. Je treft ze als het ware op een onbewaakt ogenblik - en dat levert prachtige, persoonlijke en verstilde beelden op. Al sinds de uitvinding van de boekdrukkunst zijn beeldend kunstenaars gefascineerd door lezende mensen. Met deze foto's, verzameld over de hele wereld en in de loop van tientallen jaren, plaatst McCurry zich in een rijke traditie. Een fraai uitgevoerd boek met een voorwoord van Paul Theroux. De Amerikaanse Magnum-fotograaf Steve McCurry is veelgeprezen en vaak bekroond. Hij is vooral bekend vanwege zijn iconische foto van een Afghaans vluchtelingenmeisje, die in juni 1985 de cover van National Geographic sierde. McCurry is als fotograaf vooral geïnteresseerd in het menselijke element in bijzondere situaties.

5) Kinderlogica – Sabine Wassenberg – Filosoferen op een multiculturele school – Lemniscaat Sabine Wassenberg is al tien jaar lang filosofiejuf op multiculturele basisscholen in Amsterdam-West. Ze praat met haar leerlingen over grote vragen en gaat taboes niet uit de weg. En wat blijkt? De logica van deze kinderen is vaak helderder en directer dan menig debat in de grotemensenwereld. Ze stelt zich open op en luistert echt naar wat iedereen te zeggen heeft, en daardoor leert ze veel over de denkbeelden van kinderen uit andere culturen. En ze wordt ook nog eens stevig aan het denken gezet over haar eigen westerse waarden. ‘Kinderlogica’  is een eye-opener voor iedereen die geïnteresseerd in de toekomst van onze multiculturele samenleving - en wie is dat niet?

6) Pruimen op sap – Ewoud Sanders  -  Beknopt erotisch ABC - Xander
Taalhistoricus Ewoud Sanders ontleedt in dit beknopte erotisch abc aan de hand van zesentwintig letters het ontstaan én gebruik van erotische woorden. Hij verzamelde de beste anekdotes en opmerkelijkste taalfeiten over de geschiedenis van de seksualiteit. Wat bedoelde een zekere jonge dame uit Petersburg bijvoorbeeld toen zij in 1913 in het Algemeen Handelsblad meldde dat men bij haar terecht kon voor ‘Russische Lessen’? En wanneer was het woord ‘klaarkomen’ nog onschuldig. Sanders’ scherpzinnige teksten worden begeleid door prikkelende illustraties van Olivia Ettema, die onder meer illustreerde voor NRC Handelsblad, Trouw en Humo.  Het resultaat is een intelligent, scherp en vermakelijk naslagwerk over de geschiedenis van seks en de manier waarop we erover spreken.

7) Arminius – Robert Fabbri – Historische thriller - Karakter
Het jaar 9 na Christus. In de diepten van het Teutoburgerwoud, in een landschap vol diepe ravijnen, verduisterd door oeroude eiken en verscheurd door snelstromende rivieren, leidde Arminius van de Cherusken een bondgenootschap van zes Germaanse stammen tijdens hun grootste overwinning: de bloederige vernietiging van drie Romeinse legioenen. Diep in het bos werden bijna twintigduizend mannen genadeloos afgeslacht; minder dan tweehonderd van hen zouden ooit terugkeren naar de andere kant van de Rijn. Tot diepe schaamte van Rome verloor zij die dag drie heilige standaarden met daarop in goud gegoten Adelaren. Wat de nederlaag des te vernederender maakte: Arminius was niet opgegroeid in Germania Magna (Groot-Germanië) - hij was opgegroeid als een Romein. Dit is het verhaal over wat Arminius ertoe aanzette zijn rug naar de mensen te keren die hem hadden grootgebracht en hoe hij tot zo'n gigantisch en verwerpelijk verraad kon komen dat eeuwen later nog altijd nagalmt.

8) Wetenschappelijke parels – John Brockman – Het belangrijkste wetenschappelijke nieuws volgens 193 ‘briljante geesten’ – Maven Publishing
Bijna dagelijks worden we getrakteerd op nieuwe wetenschappelijke bevindingen. Soms zijn ze van wereldbelang, maar vaak is het de waan van de dag. Of het nu gaat om nieuwe dieetvoorschriften, technologische doorbraken of voorspellingen over klimaatverandering: tenzij je een doorgewinterde expert bent is het onmogelijk om het kaf van het koren te scheiden. Welke ontdekkingen zijn er nu echt van belang en dus van invloed op onze toekomst? Om hierachter te komen vroeg John Brockman, oprichter van edge.org, aan een selectie van de meest invloedrijke denkers ter wereld: 'Wat is het meest interessante en belangrijke recente wetenschappelijke nieuws?' Steven Pinker, Chris Anderson, Max Tegmark, Peter Gabriel, Matt Ridley, George Church, Peter Hagoort en 186 anderen gaven kort en krachtig antwoord.

9) Spaans bloed – Felicita Vos – Roman – De Kring
Sommige familieschandalen kunnen beter geheim blijven... Livia is net partner geworden van een prestigieus architectenbureau als een raadselachtig telefoontje uit Madrid haar zorgvuldig opgebouwde leven ontwricht. Haar tante Pilar, die ze al jaren dood waande, is ernstig ziek en wil haar laatste dagen met Livia doorbrengen. Ze had zich heilig voorgenomen geen voet meer op Spaanse bodem te zetten, maar besluit nu toch na achttien jaar terug te gaan naar haar kleurrijke familie. Vanaf dat moment neemt Livia's leven een wending die ze niet had kunnen voorzien. In het huis van haar jeugd doet ze schokkende ontdekkingen over het verleden. Ogenschijnlijk onschuldige familieleden lijken een rol te spelen in een kwaadaardig complot. Maar de onthutsende waarheid die uiteindelijk aan het licht komt, overstijgt alles. Spaans bloed is een aangrijpende, magische roman over een meisje dat ten prooi viel aan ultiem verraad en zich daar bewonderenswaardig aan ontworstelde.

10) Willem Frederik Hermans als filosoof – Rainer Erich Scheichelbauer – Huis Clos
Uit het verhaal 'De elektriseermachine van Wimshurst' blijkt zonneklaar dat de eerste liefde van Willem Frederik Hermans de wetenschap was. Hij koos voor de geologie, promoveerde, publiceerde de studie 'Erosie' en werd lector fysische geografie aan de Universiteit van Groningen. Hermans ontwikkelde zich allengs tot schrijver van een rijk oeuvre. In een aantal romans en vooral in zijn essays bleek bovendien zijn passie voor de filosofie. Hij was behoorlijk belezen in de wereld van Nietzsche, maar vooral intrigeerden hem de gedachten van Ludwig Wittgenstein. Hij vertaalde diens hoofdwerk 'Tractatus logico-philosophicus' en essayeerde driftig rondom diens ideeën. De vele Hermansvorsers hebben het filosofische aspect van zijn werk weliswaar belicht, maar de wijze waarop zij dat deden, ging toch mank aan het euvel dat ook Hermans parten moet hebben gespeeld. De romancier en essayist bleek namelijk niet echt geschoold in de filosofie, een manco dat hem de grote denkers talloze malen heeft doen misverstaan. Een vakfilosoof brengt ons deze feilen onder ogen.

11) Fantastic Beasts and Where To Find Them – J.K. Rowling – Het complete film scenario – De Harmonie
We gaan terug in de tijd: de magische wereld vijftig jaar vóór Harry Potter, de wereld van Fantastic Beasts. De spectaculaire film, met Eddie Redmayne in de hoofdrol, ging het afgelopen najaar wereldwijd in première en kreeg juichende kritieken. Het was tevens het debuut van J.K. Rowling als filmscenarioschrijver. Dit voorjaar verschijnt de complete Nederlandse tekst van dit scenario in boekvorm. 1926, New York. Newt Scamander, 's werelds eerste (en waarschijnlijk enige) magiezoöloog, bezoekt de stad vanuit Engeland. Zijn liefde voor fabeldieren en andere magische wezens is grenzeloos. Maar zijn strijd om deze te beschermen neemt een alarmerende wending als een aantal dieren uit zijn koffer ontsnapt en in de stad opduikt. Hij gaat naar ze op zoek, daarbij geholpen door Tina Goldstein, een jonge Amerikaanse (voormalige) Schouwer die werkt voor het Magische Congres van de VS, haar onbezonnen zusje Queenie dat gedachten kan lezen en Jakob Kowalski, een veteraan (en een No-Maj), die eigenlijk alleen maar een bakkerij wil openen, zodat hij zijn geliefde babka kan verkopen. Maar dan duikt er een duister magisch wezen op dat niet uit Newts koffer afkomstig is en een ravage veroorzaakt in de stad...

12) De Weergekeerde Bloem – Wessel te Gussinklo – Roman – Koppernik
De ontmoeting met de raadselachtige jongeling Marcel verandert het leven van Hajé voorgoed. De symbiotische vriendschap die zij ontwikkelen haalt hem uit de impasse waarin zijn leven als beginnend schrijver is geraakt. Het is een wederzijds profiteren maar eigenlijk ook parasiteren op elkaars tegengesteld temperament: de één als gretig luisteraar en bewonderaar, die alles wat hem verteld wordt als een spons opzuigt, de ander die gestimuleerd daardoor de bronnen van zijn eigen creativiteit weer vindt.  De balans in hun vriendschap verandert dramatisch bij het verschijnen van Lisette. Tot verbazing van Hajé blijken zij en Marcel op een dag opeens een relatie te hebben. Schokkender voor hem is dat Marcel achter zijn rug om een roman heeft geschreven, die niet veel later zijn glorieuze entree in de literaire wereld betekent.
In De Weergekeerde Bloem analyseert Wessel te Gussinklo op onnavolgbare wijze een vriendschap en de teloorgang daarvan. En tegelijk is het een buitengewoon geestige zedenschets van de literaire wereld; hoe het daarin een succesvolle debutant kan vergaan en hoe een mislukte debutant.

13) Zakboek – Hessel Jan Smink & Jan Workamp – Voor succesvolle managers & coaches Bertram + de Leeuw
Dit Zakboek behandelt korte thema's die je bewust maken van je rol als leider. Het leert je kijken naar je eigen gedrag en geeft aan hoe je dit kunt verbeteren. Met thema's als Authenticiteit, Gevoelens en Temporiseren, geven de auteurs je van A tot Z tips en aanwijzingen die je in de dagelijkse praktijk kunt toepassen. De inhoud van dit Zakboek is het resultaat van jarenlange research en expertise als executive coach en manager. 'Baanbrekend! Eyeopener voor iedere manager. To the point en helemaal van deze tijd.' Marcel Boekhoorn, Nederlandse ondernemer en investeerder. 'Topboek! Niet harder, maar slimmer werken. Geeft leiders op krachtige wijze totaal nieuwe inzichten.' Marc Lammers, spreker en gouden hockeybondscoach.

14) Peachez, een romance – Ilja Leonard Pfeijffer – Roman – De Arbeidersper
Voor Peachez, een romance heeft Ilja Leonard Pfeijffer zich gebaseerd op een waargebeurd verhaal: dat van een professor in Amerika die verliefd wordt op een fotomodel dat hij surfend op het internet leert kennen en voor wie hij een alles overstijgende liefde gaat koesteren die zijn leven overhoophaalt. Uiteindelijk blijkt zijn liefde te zijn gegrond op een fantasie. Maar geldt dat niet in wezen voor alle liefdesrelaties? Peachez, een romance behandelt het moderne fenomeen van catfishing en zo ook het eeuwige thema van de zoektocht naar geluk in de liefde, maar het is ook een filosofische roman die leest als een thriller.

15) Sluipend gif – Corine Hartman – Psychologische thriller – Cargo
Een treffende, realistische thriller, geïnspireerd op een waar gebeurd familiedrama. Ach, overal is wel eens wat. Jacqueline houdt van haar echtgenoot, al intimideert en manipuleert hij haar steeds vaker. Het ligt vast ook aan haar, want voor de buitenwereld is hij altijd heel voorkomend. Charmant zelfs. Straks zal het weer beter gaan: de zorg voor haar manisch-depressieve moeder slokte veel tijd op en Gijs heeft zijn ontslag nog niet verwerkt. Ze moet geduld hebben. En eigenlijk hebben ze het toch goed samen? Maar zo simpel is het niet. Integendeel. Met de daad van een Franse naamgenote in gedachten, ziet Jacqueline uiteindelijk nog maar één uitweg. Hij moet dood.

16) Het einde van de wereld – Steven Stroeykens – Een geschiedenis – Polis
De Apocalyps is zo oud als de wereld. Van de vroegste tijden tot heden heeft de mens zich een beeld proberen te vormen van wat er zou gebeuren als alles ten onder ging. Vroeger keken we bevreesd naar de komst van kometen of de voorspellingen van waarzeggers. Vandaag zijn we bang voor terrorisme, nucleaire dreiging en klimaatopwarming. Soms lijkt het doemdenken weer helemaal terug. Steven Stroeykens onderzoekt of we echt moeten vrezen dat het einde van de wereld zoals we die kennen eraan komt. De moderne scenario’s voor de ondergang van de wereld vertonen frappante overeenkomsten met aloude apocalyptische angsten. Steven Stroeykens gaat op zoek naar wat de wetenschap te zeggen heeft. Hoe zou dat einde er echt uit kunnen zien? Moeten we ons zorgen maken over het klimaat, muterende virussen, artificiële intelligentie en planetoïdeninslagen? Of is de angst daarvoor even irrationeel als die van middeleeuwse sekteleden die dachten dat de hemel op hun hoofd zou vallen? Het einde van de wereld is een fascinerende geschiedenis over rampen, angsten en nachtmerries.

17) Levi’s eerste kerstfeest – Ewoud Sanders – Jeugdverhalen over Jodenbekering - Vantilt
Christenen moeten de joden koesteren, want zij zijn Gods uitverkoren volk en bovendien was Jezus joods. Maar de joden moeten Jezus wel als de Messias erkennen. Dat is, in essentie, de boodschap van vijfenzestig protestantse en twaalf katholieke jeugdverhalen over jodenbekering die Ewoud Sanders in dit boek nauwgezet in kaart brengt. Hij onderzoekt hun herkomst en drukgeschiedenis, hoe ze werden ontvangen en in hoeverre er verhaalpatronen in te herkennen zijn.
De verhalen verschenen in boekvorm, als krantenfeuilleton, in tijdschriften, in schoolboeken, als kerstgeschenk of als toneelstuk. Het verhaal dateert van 1792, het jongste van 2015 - want in orthodox-protestantse kringen beleven sommige jeugdverhalen over Jodenbekering herdruk na herdruk. De filosemitische boodschap ('wij koesteren de joden') gaat van oudsher hand in hand met antisemitisme; joodse kinderen die door hun ouders grof worden mishandeld omdat zij zich willen bekeren en joden die op de grond spugen als zij over 'vuile christenen' of 'vuile gojim' praten. Dergelijke verhalen worden, hoe onvoorstelbaar ook, nog altijd aanbevolen voor gereformeerde kinderen vanaf elf jaar.

18) De Wangs vs. de wereld – Jade Chang – Roman – Signatuur
Charles Wang is kwaad op Amerika. Als immigrant en stronteigenwijze zakenman met een klein hartje heeft hij een zeer succesvol cosmetica-imperium opgebouwd. Maar door de crisis is hij opeens alles kwijt. Wat volgt is een hectische ‘road’ trip met zijn zoon Andrew die graag stand-upcomedian wil worden, zijn jongste dochter Grace die geobsedeerd een styleblog bijhoudt en zijn tweede vrouw Barbra. Ze rijden van Bel Air naar upstate New York waar zijn oudste dochter Saina, de kunstwereld ontvluchte ‘it-girl’, woont. Charles moet kiezen tussen de oude en de nieuwe wereld, tussen alles achterlaten en zijn droom om in China opnieuw te beginnen. Als hij daar het land van zijn voorouders terug kan claimen komt alles goed, denkt hij.
‘De Wangs vs. de wereld’ biedt een verfrissende, grappige en doortastende blik op liefde, identiteit en de Amerikaanse droom.